Is-Ganghellor Newydd, niferoedd o ran myfyrwyr, gweithredu diwydiannol, Prifysgol Noddfa

Annwyl gydweithiwr,

Hoffwn ddechrau ebost y mis hwn drwy groesawu a llongyfarch fy olynydd, yr Athro Wendy Larner, ar ei phenodiad yn Llywydd ac Is-ganghellor Prifysgol Caerdydd o 1 Medi 2023. O fy mhrofiad i fy hun, rwy’n siŵr y bydd Wendy yn mwynhau’r rôl, ac rwy’n gwybod y bydd y Brifysgol yn ffynnu o dan ei harweinyddiaeth. Dymunaf bob llwyddiant iddi, ac fe wnaf bopeth o fewn fy ngallu i wneud yn siŵr bod y broses o drosglwyddo’r awenau mor esmwyth ac mor ddiffwdan â phosibl.

Yn y cyfamser, fi fydd yr Is-Ganghellor dros y saith mis nesaf, ac rwy’n benderfynol o’n harwain wrth i ni fynd i’r afael â’r heriau amrywiol sy’n ein hwynebu. Rydym yn wynebu ansicrwydd o hyd, ac mae fel petai mwy o ansicrwydd nag erioed ar hyn o bryd, er bod hynny’n rhywbeth yr wyf wedi’i ddweud ar sawl achlysur yn y gorffennol. Serch hynny, nid oes amheuaeth bod cryn dipyn yn fwy o sicrwydd pan ddechreuais yn rôl yr Is-Ganghellor ym Mhrifysgol Essex yn 2007, ac roedd modd gwneud rhagdybiaethau cynllunio dibynadwy yn llawer haws. Roedd niferoedd y myfyrwyr cartref yn cael eu dosbarthu’n ganolog, roedd ffioedd yn llai o broblem ac roedd y grantiau addysgu a chymorth yn briodol i’r tasgau yr oedd angen i ni eu cyflawni. Erbyn hyn, rhaid i ni gaffael y rhan fwyaf o’n hadnoddau ein hunain, a hynny trwy gystadlu â llawer o brifysgolion eraill, ac mae ein cynaliadwyedd ariannol yn dibynnu ar incwm ffioedd gan fyfyrwyr rhyngwladol.

Ar y pwnc hwnnw, mae polisi llywodraeth y DU ar fisâu myfyrwyr rhyngwladol yn destun trafodaeth frwd rhwng gweinidogion ar hyn o bryd. Mae achos cryf yn cael ei gyflwyno dros bwysigrwydd parhau â’r llwybr hynod lwyddiannus yr ydym wedi bod arno dros y tair neu bedair blynedd diwethaf ar y naill law, ac awydd i gymedroli niferoedd er mwyn lleihau’r niferoedd net sy’n mewnfudo ar y llaw arall. Mae Universities UK yn credu bod gennym lu o ddadleuon ar ein hochr; efallai mai’r ddadl gryfaf un yw’r holl dystiolaeth sy’n dynodi nad yw’r cyhoedd yn ystyried myfyrwyr yn ymfudwyr, gan nad yw’r mwyafrif helaeth yn ymgartrefu yn y wlad hon. Mae prifysgolion y DU wedi ymrwymo ar y cyd i gyflwyno’r achos hwnnw, ac yma yng Nghymru ein tasg yw darbwyllo Llywodraeth Cymru bod cymorth ariannol i brifysgolion yr un mor bwysig â chymorth ariannol i fyfyrwyr. Mae chwyddiant yn cael effaith nid yn unig ar fyfyrwyr, ond prifysgolion hefyd, ac os ydym am gynnig yr amgylchedd dysgu ac addysgu y mae myfyrwyr yn ei haeddu, rhaid i’r cymorth y mae’r llywodraeth yn ei roi i brifysgolion adlewyrchu’r pwysau hynny.

Mae’r chwyddiant uchel ar hyn o bryd yn deillio i raddau helaeth o’r pwysau ar gyflenwadau ynni a achosir gan ryfel Putin yn Wcráin, ac mae hyn, yn ei dro, wedi dod yn elfen allweddol yn y streiciau sy’n mynd rhagddynt ar draws y sector cyhoeddus yn y wlad hon. Byddwch yn gwybod bod Undeb y Prifysgolion a’r Colegau wedi cyhoeddi 18 diwrnod o streiciau yn dechrau ar 1 Chwefror, ac mae’n anochel y bydd y rhain yn tarfu ar addysg ein myfyrwyr os bydd pob un o’r rhain yn mynd rhagddynt. Rwy’n siŵr nad oes neb eisiau bod yn y sefyllfa hon, ond yn anffodus mae bwlch sylweddol ar hyn o bryd rhwng gofynion UCU – sy’n eithaf cymhleth ac yn amrywio ar draws cyflogau, amodau a phensiynau – a’r hyn y mae’r cyflogwyr yn teimlo eu bod yn gallu ei gynnig ar y cyd. Mae’n bwysig cydnabod mai anghydfod cenedlaethol yw hwn a bod yn rhaid i ba bynnag ateb a geir fod yn dderbyniol i ymhell dros gant o sefydliadau ar draws y DU. O safbwynt mwy cadarnhaol, mae’r trafodaethau’n parhau, ac mae hynny’n cynnig gobaith o ffordd ymlaen trwy’r anghytundeb presennol. Mae’n bwysig cydnabod, gan fod yr undebau a’r cyflogwyr wedi ymrwymo i gydfargeinio ar lefel genedlaethol, bod yn rhaid i bob sefydliad dan sylw allu anrhydeddu unrhyw gytundeb o ran tâl, gan gynnwys y rhai sy’n wynebu’r heriau ariannol mwyaf. Eglurais fy safbwynt ar y materion hyn mewn datganiad ar y cyd ag UCU y llynedd, ac rwyf wedi cydnabod y pwysau costau byw y mae ein staff yn eu hwynebu yn ogystal â’r ymrwymiad eithriadol y mae pawb wedi’i ddangos yn ystod argyfwng covid. Rwy’n sylweddoli y bydd gan lawer o bobl bryderon a chwestiynau, a bydd cyfle i drafod y rhain maes o law.

Ar nodyn hapusach, rwy’n falch iawn o ddweud ein bod wedi derbyn statws Prifysgol Noddfa yn ddiweddar. Mae Prifysgolion Noddfa yn deillio o raglen Dinasoedd Noddfa. Mae’n fenter sy’n cydnabod ac yn dathlu arferion da prifysgolion wrth groesawu pobl sy’n chwilio am noddfa drwy eu helpu i fynd i’r brifysgol os mai dyna’r llwybr cywir iddyn nhw, yn ogystal â chynorthwyo cymunedau lleol o ffoaduriaid. Mae ein cynllun gweithredu yn amlygu’r ffyrdd y byddwn yn helpu i greu ymdeimlad o berthyn sy’n arwain at brofiad gwell o ran mynd i’r brifysgol a byw yng Nghaerdydd. Roedd hon yn ymdrech gan lawer iawn o bobl a thimau o bob rhan o’r Brifysgol, ac nid oes modd diolch i bawb yn y neges hon, ond hoffwn gyfeirio’n benodol at Venice Cowper.  Chwaraeodd Venice rôl ganolog yn y prosiect gan mai hi oedd arweinydd ein gweithgor Prifysgol Noddfa. Hi hefyd yw’r ddolen gyswllt orau os hoffech chi gael gwybod rhagor (cowperv@caerdydd.ac.uk).

Fel yr wyf wedi sôn o’r blaen, rydym yn gweld cynnydd sylweddol yn ein grantiau a’n contractau ymchwil sydd ar y gweill ar gyfer y dyfodol, yn ogystal â’r prosiectau sydd ar eisoes ar waith. Mae nifer y ceisiadau wedi cynyddu dros 40% ers yr un cyfnod y llynedd. Mae’r dyfarniadau wedi mwy na dyblu a chynyddu 89% hyd yn oed o’u cymharu â’r gyfartaledd ar gyfer yr un cyfnod dros y tair blynedd diwethaf. Ar yr un pryd, mae incwm (sy’n cyfateb i wariant ar brosiectau cyfredol ac sy’n ffordd dda o fesur faint o ymchwil yr ydym yn ei chynnal) ar ei lefel uchaf erioed – bron i £6m neu 12% yn uwch na’r llynedd. Mae hyn nid yn unig yn dangos gallu ac ymrwymiad ein hymchwilwyr ar draws y brifysgol, ond hefyd yn cyfiawnhau ein polisi buddsoddi dros y blynyddoedd diwethaf. Mae’r llwyddiant ysgubol hwn o ran dyfarniadau yn golygu y gallwn edrych ymlaen yn hyderus at gynnydd sylweddol mewn incwm ymchwil (a gweithgareddau ymchwil yn sgîl hynny) dros y misoedd a’r blynyddoedd nesaf, felly mae’r dyfodol yn edrych yn addawol dros ben. Hoffwn ddiolch o galon i bawb a gymerodd ran am eu gwaith caled yn ystod cyfnod arbennig o anodd i ymchwilwyr.

Un prosiect penodol a ddaeth i’m sylw – ac sy’n un o nifer o brosiectau y byddaf yn eu trafod mewn ebyst yn y dyfodol – oedd llwyddiant yr Athro Alan Felstead wrth sicrhau’r contract i gynnal Arolwg Cyflogaeth Prydain unwaith eto. Mae’r arolwg hwn wedi bod yn casglu data’n rheolaidd dros y 35 mlynedd diwethaf.  Bydd Arolwg Sgiliau a Chyflogaeth 2023 (SES2023), sydd hefyd yn cynnwys ymchwilwyr yng Ngholeg Prifysgol Llundain, Prifysgol Rhydychen, Prifysgol Surrey a’r Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Ymchwil Gymdeithasol, yn canolbwyntio ar gyfnod eithriadol o gythryblus sydd wedi cynnwys Brexit, y pandemig, y rhyfel yn Wcráin a’r argyfwng costau byw. Mae covid yn benodol wedi trawsnewid y ffordd yr ydym yn gweithio, yn enwedig gan fod gweithio gartref neu mewn lleoliad arall y tu allan i’r gwaith yn rhan o fywyd gwaith bob dydd i lawer o bobl bellach. Mae hyn, yn ei dro, yn golygu nad yw llawer o’r teithio oedd yn gysylltiedig â gwaith yn angenrheidiol erbyn hyn. Bydd yr ymchwil yn ystyried i ba raddau y mae cyflogwyr yn bodloni dewisiadau gweithwyr o ran ble maen nhw’n gweithio, yn ogystal â’r effaith y mae newidiadau yn lleoliad y gwaith yn ei chael ar gynhyrchiant, dwyster y gwaith, datblygu sgiliau a’r rhagolygon ar gyfer dyrchafiad. Mae’r newidiadau pwysig eraill i’w hystyried yn cynnwys y cynnydd mewn gwaith ansicr ac ansefydlog ac effaith technoleg ar sut mae gweithwyr yn cael eu rheoli. Rhoddir sylw hefyd i’r berthynas rhwng iechyd meddwl a lles gweithwyr a pha mor ddefnyddiol yw’r gwaith a wneir mewn cyd-destunau cymdeithasol. Mae’n amlwg y bydd y gwaith hwn, sy’n costio £2m ac yn cael ei ariannu gan y Cyngor Ymchwil Economaidd a Chymdeithasol (ESRC), yr Adran Addysg yn Lloegr a’r Gwasanaeth Cynghori, Cymodi a Chyflafareddu (Acas), yn darparu data a dadansoddiad hanfodol i’n helpu i ddeall byd gwaith newydd y mae llawer ohonom yn dal i ddod i arfer ag ef. Llongyfarchiadau i Alan a’i gydweithwyr am ennill contract mor bwysig.

Dymuniadau gorau

Colin Riordan
Is-Ganghellor