Dewch i gwrdd ag arweinydd newydd ymchwil canser Caerdydd – cyfnod cyffrous i ddod

Yr Athro Awen Gallimore yw Arweinydd Thema Canser newydd Prifysgol Caerdydd. Mae hi’n llawn egni a brwdfrydedd ac mae ganddi gynlluniau mawr ar gyfer llywio ymchwil canser yng Nghaerdydd. Cawsom air gydag Awen i gael ei mewnwelediad i’r datblygiadau a’r arloesedd cyffrous sy’n cael eu cynnal yn y maes hwn.

Daeth yr Athro Awen Gallimore yn Arweinydd Thema Canser Prifysgol Caerdydd yn gynharach eleni – yn hollol anymwybodol o’r hyn oedd o’n blaenau yn 2020. Mae addasu prosiectau ymchwil a mynd i’r afael â materion cyllido o ganlyniad i bandemig COVID-19 wedi bod yn her. Mae ganddi ddull ymarferol ond mae hefyd yn gadarnhaol ac yn llawn cymhelliant.

“Yng Nghaerdydd mae gennym bortffolio amrywiol iawn o ymchwil. Mae gennych ymchwil yn rhychwantu o’r hyn sy’n digwydd ar y fainc yn y labordy, i drin cleifion bywyd go iawn,” mae’n dechrau egluro, wrth iddi osod mwg o goffi ar y ddesg o’i blaen. Mae hi’n cymryd sip cyflym ac yn parhau i rannu ei barn gyda’r rhai ohonom ar alwad Zoom.

“Fy uchelgais, fel Arweinydd Thema Canser y Brifysgol, yw dod â phawb ynghyd i greu ymdeimlad mwy cydlynol o gymuned. Trwy wneud hyn, gallwn wella allbynnau a dod yn fwy cynaliadwy – mae ymdeimlad o gymuned yn allweddol.”

Ar hyn o bryd mae gan Gymru’r cyfraddau goroesi canser isaf yn y DU
ac, fel gwlad, mae gennym anghydraddoldebau iechyd difrifol. Mae Awen yn credu ei bod yn bwysig tynnu sylw at hyn, siarad amdano, a gweithredu.

“Mae canlyniadau cleifion yn well mewn amgylcheddau sy’n gwneud gwaith ymchwil. Os ydych chi’n glaf sydd wedi’i gysylltu ag ysbyty athrofaol, yna rydych chi’n gwneud yn well na chlaf nad yw. Yr ateb amlwg yw cael amgylchedd ymchwil mwy gweithredol. Gan mai ni yw’r brifysgol fwyaf yng Nghymru, ein cyfrifoldeb ni yw ymateb i’r her honno a cheisio datrys y broblem.”

Gwaith blaenorol rhagorol Prifysgol Caerdydd

Mae Awen yn mynegi balchder ac edmygedd mawr o’r gwaith caled a’r llwyddiant a gyflawnwyd eisoes gan gynifer yn ei maes, gan enwi llawer a’u cyflawniadau:

“Mae’r Athro Duncan Baird ar ei 15^fed flwyddyn o gyllid Cancer Research UK, ac mae ei waith yn gyffrous iawn. Mae tîm Duncan yn astudio strwythurau DNA arbennig a geir y tu mewn i’n celloedd, a elwir yn delomerau, a’r rôl y maent yn ei chwarae mewn canser. Mae gwaith y tîm yn agor llwybrau newydd ar gyfer diagnosis ac ar gyfer helpu i ddewis cleifion ar gyfer y mathau cywir o driniaeth canser.

“Mae Dr Rob Jones wedi cyflwyno canlyniadau astudiaeth glinigol cam 2 o’r enw FAKTION. Astudiaeth yw hon sy’n profi cyfuniadau o gyffuriau newydd mewn menywod â chanser y fron ac mae’n dangos cynnydd yn rheolaeth canser metastatig y fron.

“Mae’r Athro Andrew Sewell yn gweithio ar gelloedd imiwnedd sy’n cydnabod ac yn lladd sawl math gwahanol o gelloedd canser ac mae posibilrwydd bydd hyn yn drawsnewidiol ar gyfer imiwnotherapi canser.

“Cyhoeddwyd gwaith yr Athro Andrew Godkin ar astudiaeth cam cynnar ychydig flynyddoedd yn ôl gan ddefnyddio cyffur at ddiben newydd i drin cleifion â chanser metastatig. Stori ‘o’r labordy i erchwyn y gwely’ o Gaerdydd yw hon i raddau helaeth. Mae’n astudiaeth a aeth o ddefnyddio modelau anifeiliaid, i brofi’r cyffur ar gleifion yng Nghaerdydd. ”

Mae Awen yn oedi ac yn cymryd anadl, yn ymwybodol bod llawer mwy o enwau yr hoffai eu crybwyll ond nad oes amser ganddi i’w henwi i gyd.

Yna mae’n egluro bod rhai astudiaethau’n cael effaith uniongyrchol ar gleifion ac eraill yng nghamau cynnar y datblygiad.

“Gall gymryd amser hir i ymchwil gael budd uniongyrchol i gleifion. Yn ogystal ag ymchwil mewn labordy, gall ymchwilio i agweddau ymddygiadol ar reoli canser ddod â buddion sylweddol trwy ddylanwadu ar bolisïau iechyd. Mae gwaith yr Athro Kate Brain yn enghraifft o hyn. Mae hi’n rhan o brosiect aml-ganolfan gyda’r nod o archwilio sut mae negeseuon y llywodraeth wedi effeithio ar ymddygiad pobl o ran ceisio cymorth meddygol gyda symptomau cynnar. Mae hi’n ymwneud ag edrych ar yr effaith y mae negeseuon COVID-19 yn ei chael ar ddiagnosis canser ac effaith oedi wrth sgrinio canser. Mae’n debygol y bydd canlyniadau’r prosiect hwn yn dylanwadu ar bolisi’r llywodraeth ynghylch sut y dylai’r GIG fod yn gweithredu yn ystod y pandemig.

COVID-19 a’i effaith ar fyd ymchwil

Mae COVID-19, heb os, wedi cael effaith ar lawer o feysydd ymchwil a chyllid, ond mae Awen yn credu bod ymchwilwyr wedi gwella o ganlyniad.

“Rydyn ni’n gweithio trwy’r her hon ac yn defnyddio dulliau cyfunol newydd yn ein gwaith. Mae ymdrechion enfawr yn cael eu gwneud i ddal ati.”

“Mewn rhai ffyrdd, rydyn ni wedi dysgu llawer oherwydd COVID-19. Bu achosion lle mae’r broses adolygu foesegol wedi’i symleiddio a’i chyflymu oherwydd yr ymdeimlad o frys a grëwyd gan y pandemig. Os gall hyn weithio i COVID-19, yna beth am gymhwyso’r arferion gwaith mwy effeithlon hyn i bethau eraill? Os ydym yn ddigon call i ddysgu o’r sefyllfaoedd hyn, gallwn ni gael y budd mwyaf ohono. ”

Daw’r ateb i COVID-19 mewn sawl ffurf ac mae ymchwilwyr canser yn ymateb mewn amryw ddimensiynau.

“Wrth edrych ar daflwybr imiwnotherapi canser ledled y byd, rwy’n gyffrous iawn am yr ymchwil imiwnoleg sy’n cael ei gynnal yng Nghaerdydd. Dros y blynyddoedd diwethaf, rydym wedi tyfu mewn niferoedd o ran ymchwilwyr, grantiau ac incwm, a darparu therapïau i gleifion. Rwy’n credu bod hwn yn faes cyffrous iawn ac mae llawer mwy i adeiladu arno! ”

Ein helpu ni i gyflawni ein targedau a’n dyheadau

I’r rhai sy’n ystyried rhoi tuag at ymchwil canser y Brifysgol, mae Awen yn cynghori dod i’r labordy (pan fo hynny’n bosibl) a siarad ag ymchwilwyr i ddysgu mwy am y gwaith sy’n cael ei gynnal yno.

“Nid ni yw’r ganolfan ymchwil canser fwyaf, ond mae’r rhai sy’n gweithio yng Nghaerdydd yn arbenigwyr yn eu maes ac mae ganddyn nhw hanes rhagorol, ac mae hyn yn gyffrous! Rydyn ni’n croesawu cefnogwyr i ddod i ddysgu mwy am ein gwaith, i gwrdd â’n clinigwyr a’n gwyddonwyr, ac i ymweld â’n labordai. Y bwriad yw byddan nhw’n ein helpu i gyflawni ein nodau a’n huchelgeisiau wrth iddynt gyflawni eu diddordebau a’u blaenoriaethau ym maes ymchwil canser.”

Mae ein harddangosfeydd rhithwir yn gyfleoedd delfrydol i gael rhagor o wybodaeth am yr hyn sy’n digwydd ym myd ymchwil canser yma ym Mhrifysgol Caerdydd. Cofiwch ymweld â’n tudalen digwyddiadau, ymuno â ni yn ddigidol, neu ail-wylio digwyddiadau ymchwil blaenorol.

Rhagor o wybodaeth am sut y gallwch gefnogi ymchwil canser Prifysgol Caerdydd.