Cynhadledd Gaeaf ALT 2020, erthygl blog 2

Hygyrchedd Digidol

Cyflwyniad

Ar 15-16 Rhagfyr 2020, cymerodd aelodau o dîm Addysg Ddigidol Prifysgol Caerdydd ran yng Nghynhadledd Gaeaf Ar-lein y Gymdeithas Technoleg Ddysgu (ALT). Ar y cyfan, cymerodd 300 o gynrychiolwyr o dros 12 gwlad ran yn y gynhadledd rithwir, a gynhaliwyd drwy Blackboard Collaborate, gan ddod ag arbenigwyr ynghyd i drafod y cwestiynau mwyaf brys sy’n wynebu sefydliadau wrth iddynt gynyddu’r defnydd o dechnoleg ar gyfer dysgu, addysgu ac asesu.

Yn yr erthygl hon mae Geraint Evans yn canolbwyntio ar thema hygyrchedd a ysgogwyd gan drafodaeth mewn sawl sesiwn yn y  gynhadledd.

Hygyrchedd Digidol mewn Addysg Uwch

Cafwyd cyflwyniad diddorol ac amserol iawn gan  Dan Clark o Brifysgol Caint: ‘Catalydd neu Dynnu sylw: Y Pandemig Byd-eang a’i Effaith ar Hygyrchedd Digidol mewn Addysg Uwch’. Trafododd sut mae Prifysgolion wedi ymateb i Reoliadau Hygyrchedd Cyrff y Sector Cyhoeddus (Gwefannau ac Apiau Symudol) sydd newydd eu cyflwyno (PSBAR) a sut mae pandemig COVID-19 wedi effeithio neu llywio’r ymatebion hyn.

Cyflwynodd Dan ddata cyfredol a gasglwyd gan dros gant o Brifysgolion yn y DU a chanfu y bu cefnogaeth gyflym ar gyfer hygyrchedd digidol, buddsoddiad cynyddol mewn systemau a phrosesau, ac ymgysylltiad ehangach gan staff academaidd. Fodd bynnag, mae sawl her yn parhau – mae myfyrwyr yn dal i roi gwybod am broblemau fel gwallau is-deitlo, ansawdd sain, ac anghydnawsedd cynnwys â darllenwyr sgrin. Mae ymwybyddiaeth academaidd o hygyrchedd yn dal i fod yn waith ar y gweill, ac mae diffyg eglurder cyffredinol ynghylch rheoliadau.

Gellir dadlau hefyd bod gorddibyniaeth ar offer awtomeiddio fel capsiynau ac offer awtomatig sy’n darparu fformatau eraill, y mae’r ddau ohonynt yn rhan o’n dull gweithredu ym Mhrifysgol Caerdydd.  Er bod y rhain yn offer pwysig wrth gyflawni rhwymedigaethau hygyrchedd, awgrymwyd y gall awtomeiddio ar ei ben ei hun fod yn wrthgynhyrchiol yn yr ystyr ei fod yn rhoi ymdeimlad ffug o ddiogelwch ac y gall dynnu sylw oddi wrth ein cyfrifoldebau fel addysgwyr a chrewyr cynnwys. Hefyd, o ran ymarferoldeb fformat amgen rhai o’r offer hyn – os nad yw’r fformat gwreiddiol wedi’i strwythuro, yn glir ac yn hygyrch, yna ni fydd y fformat newydd ychwaith.

Gwnaeth Dan ddangos tebygrwydd ag offer canfod llên-ladrad. Er ei fod yn rhan hanfodol ac wedi’i hymgorffori yn ein dull gweithredu, ni all wneud yr holl waith wrth ganfod llên-ladrad ac arfer academaidd gwael. Ni ddylai ddisodli codi ymwybyddiaeth, addysg a barn academaidd. Felly, rhaid defnyddio’r offer hyn, a’r offer hygyrchedd, fel rhan o ymagwedd gyfannol a chynnil sy’n cynnwys cyfathrebu, arweiniad a hyfforddiant.

Gwreiddio Hygyrchedd Digidol

Bu cydweithwyr o Brifysgol Stirling yn trafod hyn yn eu cyflwyniad ‘10 ffordd y gwnaethon ni guro COVID: Sut mae technolegwyr dysgu wedi cefnogi ymateb y sefydliad i’r pandemig’. Roedd offer awtomataidd yn rhan bwysig o’u dull – fe wnaethant osod capsiynau awtomatig ar gyfer holl gynnwys fideo Panopto a chyflwyno Blackboard Ally ar draws y sefydliad. Fodd bynnag, fe wnaethant hefyd ddefnyddio egwyddorion lle mae cost amser ac adnoddau’n cael eu dileu, i ymgorffori ymwybyddiaeth ac addysg ynghylch hygyrchedd trwy gydol eu hyfforddiant, gan gynnwys dealltwriaeth o pam mae hygyrchedd yn bwysig. Mae hyn yn cynnwys eu ‘Rhestr Wirio Cyflym Hygyrchedd Digidol’ eu hunain sy’n mynd y tu hwnt i ganllawiau deddfwriaethol (ee WCAG ) ac mae’n cynnwys pethau fel iaith (ee osgoi acronymau, defnyddio geirfa ar gyfer termau cymhleth) a dull gweithredu (ee rhyddhau cynnwys wythnos ymlaen llaw, a defnyddio gwiriwr hygyrchedd Microsoft ).

Hygyrchedd oedd un o’r pum egwyddor allweddol yn Fframwaith Dysgu Digidol Caerdydd ei hun. Mae’n ymddangos bod hyn yn nodwedd o ddull gweithredu llawer o sefydliadau tuag at y pandemig. Trafododd cydweithwyr o Brifysgol Dinas Dulyn (yn eu cyflwyniad ‘Hen win mewn poteli newydd – credoau addysgegol academyddion a symud ar-lein’ eu‘ hegwyddorion Dysgu Hybrid’, y mae hygyrchedd yn un ohonynt. Yn yr un modd, amlygodd cydweithwyr o Brifysgol De Cymru sut roedd un o’u wyth egwyddor Dysgu Gweithredol a alluogwyd yn ddigidol (DEAL) yn ‘Darparu deunydd dysgu digidol cynhwysol, hygyrch sy’n meithrin dealltwriaeth ac ymgysylltiad’ (yn eu sesiwn ‘Harneisio potensial symud ar-lein: dull gweithredu ledled y sefydliad, wedi’i yrru’n addysgegol‘). Yn gyffredinol, mae’r argraff bod hygyrchedd yn flaenllaw i’r mwyafrif o sefydliadau, ond cydnabyddir bod angen gwneud llawer mwy ac, fel gyda llawer o agweddau eraill ar addysg ddigidol, mae’n bwysig bod profiadau’r flwyddyn ddiwethaf yn llywio newid cadarnhaol. Yn benodol, mae angen i ni roi’r gorau i feddwl am hygyrchedd digidol fel mater cydymffurfio a chymryd cyfrifoldeb am wneud ein hoffer, ein prosesau a’n cynnwys yn gynhwysol ac yn hygyrch.

Rhagor o wybodaeth

Mae hygyrchedd digidol (a phwnc ehangach addysgu a dysgu cynhwysol) yn bynciau trafod parhaus yn y Brifysgol, ac mae’r tîm Addysg Ddigidol yn cynllunio ystod o hyfforddiant ac adnoddau i gefnogi cydweithwyr. Yn y cyfamser, efallai y bydd y dolenni hyn i wybodaeth ac adnoddau pellach yn ddefnyddiol i chi.

-Mae gan y fewnrwyd ystod o ganllawiau ar gynorthwyo myfyrwyr trwy hygyrchedd digidol.

-Mae yna hefyd ganllaw mwy penodol ar greu deunyddiau dysgu hygyrch.

– Cewch ragor o wybodaeth fanylach yn adroddiad Cyswllt Polisi a Chomisiwn Addysg Uwch ‘ Arriving at Thriving: Learning from disabled students to ensure access for all’, cyhoeddwyd ym mis Hydref 2020.

Ysgrifennwyd gan Geraint Evans, Rheolwr Technoleg Dysgu