Yn archwilio’r gwahaniaethau rhwng dynion a menywod gydag anhwylder diffyg canolbwyntio a gorfywiogrwydd

Yn y blog hwn, mae Tamara Williams, Cynorthwyydd Ymchwil, yn trafod ei phapur adolygu systematig a gyhoeddwyd yn ddiweddar sy’n edrych ar ba symptomau sy’n gwahaniaethu rhwng merched a menywod a bechgyn a dynion ag anhwylder diffyg canolbwyntio a gorfywiogrwydd (ADHD) . Mae hi hefyd yn rhannu ei maes diddordeb a’r camau nesaf yn ei thaith ymchwil.

Gwella diagnosis cynharach ac amserol o ADHD

Helo, Tamara Williams ydw i, Cynorthwyydd Ymchwil sy’n gweithio yn yr Is-adran Meddygaeth Seicolegol a’r Niwrowyddorau Clinigol ym Mhrifysgol Caerdydd. Ariennir fy rôl gan grant Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru a’i nod yw gwella gwybodaeth, ymwybyddiaeth a diagnosis o ADHD ymhlith pobl ifanc, yn enwedig merched.

Mae fy rôl yn gyffrous, rwy’n cael bod yn rhan o gynllunio, sefydlu a chynnal prosiectau ymchwil diddorol. Mae hefyd wedi rhoi’r cyfle i mi ysgrifennu a chyhoeddi papurau ymchwil ar ganlyniadau’r prosiectau hyn.

Fy mhrif faes o ddiddordeb yw ADHD, a sut y gallwn wella ein gwybodaeth amdano i helpu i gynorthwyo ymarfer a pholisi clinigol.

Cam pwysig tuag at wella diagnosis cynharach ac amserol yw cael gwell dealltwriaeth o sut olwg sydd ar ADHD mewn merched a menywod, a bechgyn a dynion, er mwyn nodi marcwyr penodol o ADHD mewn merched a menywod. Fodd bynnag, prin iawn yw’r ymchwil ar hyn. Yn hytrach, mae’r ffocws wedi bod ar archwilio’r gwahaniaethau mewn symptomau cyffredinol.

Mae fy mhapur ymchwil cyntaf yn edrych ar wahaniaethau mewn symptomau ADHD rhwng y rhywiau

Yn ddiweddar cyhoeddais fy mhapur cyntaf erioed: ‘Adolygiad systematig ar lefel eitem o gyflwyniad ADHD mewn merched’. Rwy’n hynod falch o’r papur gan mai hwn yw’r papur adolygu cyntaf i edrych yn systematig ar wahaniaethau lefel eitem mewn symptomau ADHD rhwng merched a menywod, a bechgyn a dynion. Mae diagnosis ADHD yn aml yn cael ei roi yn gynharach, ac yn fwy cyffredin, ymysg bechgyn/dynion o gymharu â merched/menywod.

Mae astudiaethau blaenorol sy’n edrych i weld a oes gwahaniaethau mewn ADHD ymhlith merched yn erbyn bechgyn neu fenywod yn erbyn dynion wedi edrych yn bennaf ar gyfanswm nifer y symptomau ADHD (18 symptom), ac nid ar y naw symptom unigol diffyg sylw a naw symptom gorfywiog-fyrbwyll.

Yn ein papur adolygu, roeddem am benderfynu a oedd unrhyw wahaniaethau mewn symptomau ADHD penodol. Ein nod oedd gweld a oes unrhyw symptomau sy’n arbennig o bwysig i gyflwyniad ADHD mewn merched a menywod.

I wneud hyn, buom yn chwilio chwe chronfa ddata ymchwil am astudiaethau a gyhoeddwyd yn flaenorol. Fe wnaethom ganolbwyntio ar astudiaethau a oedd yn cynnwys canlyniadau symptomau ADHD penodol, a sut mae ADHD yn effeithio ar fywyd bob dydd. Y cymariaethau yr oedd gennym ddiddordeb ynddynt oedd merched a bechgyn ag ADHD, menywod a dynion ag ADHD a menywod â merched heb ADHD.

Daethpwyd o hyd i 13 astudiaeth berthnasol, er mai dim ond chwech o’r rhain oedd yn cymharu symptomau ADHD ymhlith merched a menywod yn erbyn bechgyn a dynion. Dangosodd y canlyniadau fod merched ag ADHD yn ystod plentyndod yn fwy tebygol o ddangos rhai symptomau diffyg sylw, er enghraifft ‘yn methu â chynnal sylw mewn tasgau’.

Ar y llaw arall, roedd bechgyn ag ADHD yn fwy tebygol o arddangos wyth o’r naw symptom gorfywiog-fyrbwyll, pob un ac eithrio ‘siarad yn ormodol’ nad oedd yn dangos unrhyw wahaniaeth.

Yn oedolion, roedd menywod ag ADHD yn fwy tebygol na dynion o adrodd eu bod yn profi’r symptomau ‘methu canolbwyntio’, ‘gweld hi’n anodd trefnu tasgau’, ‘ateb yn fyrbwyll’ a ‘siarad yn ormodol’. Hefyd, wrth edrych ar effaith ADHD, roedd merched a menywod yn fwy tebygol o brofi effaith ADHD gartref na bechgyn a merched.

I grynhoi, cynhaliom astudiaeth sy’n awgrymu y gallai merched a menywod ag ADHD gyflwyno proffil symptomau ychydig yn wahanol na bechgyn a dynion ag ADHD.

Prif gyfyngiad ein hymchwil yw mai dim ond 13 o astudiaethau a ddarparodd wybodaeth am symptomau ac anawsterau penodol. Dylai ymchwil yn y dyfodol archwilio’n fanylach pa symptomau sydd fwyaf perthnasol i ferched a menywod ag ADHD, er mwyn helpu i adnabod a rhoi diagnosis o ADHD yn gynt.

Nod ymchwil pellach yw helpu i lunio offeryn asesu ADHD sy’n gynhwysol o ran rhywedd

Nawr bod y papur hwn wedi’i gyhoeddi, ein cam nesaf yw cwblhau dwy astudiaeth ymchwil ansoddol barhaus sy’n anelu at ddeall ADHD benywaidd yn well yn ystod plentyndod. Yn yr astudiaethau hyn, buom yn siarad â menywod ifanc ac oedolion anneuaidd ag ADHD, rhieni a gofalwyr, a gweithwyr gofal iechyd ac addysg proffesiynol sy’n gweithio gydag unigolion ag ADHD.

Bydd yr holl waith hwn yn bwydo i mewn i ddatblygiad offeryn asesu ADHD sy’n gynhwysol o ran rhywedd, sy’n anelu at nodi plant a allai elwa o asesiad ADHD, yn iau.

Yn gysylltiedig â hyn, mae gennyf ddiddordeb mawr mewn masgio, sy’n atal symptomau ADHD yn ymwybodol neu’n anymwybodol i ymddangos yn fwy niwronodweddiadol, gan y gallai fod yn ffactor mewn oedi o ran cael diagnosis, yn enwedig ymhlith merched a menywod ifanc.

Mae fy niddordeb mewn masgio wedi deillio o ganlyniadau ymchwil o’r grant Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru a siarad â phobl ifanc sydd â phrofiadau bywyd go iawn o ADHD, sydd wedi nodi pwysigrwydd masgio ar gyfer eu profiad o ADHD.

Dysgwch mwy

Os oes gennych ddiddordeb mewn darllen mwy am ADHD, rwyf hefyd wedi ysgrifennu post blog ar gyfer Canolfan Genedlaethol Iechyd Meddwl (NCMH) gyda Isabella Barclay, myfyriwr PhD, sy’n dadansoddi mythau a chamgymhellion cyffredin o amgylch ADHD.