Cyfnodolyn Ymchwilydd: Sut y lluniodd fy siwrnai ADHD fy PhD

Yn y blog hwn, mae Isabella Barclay, myfyriwr PhD, yn trafod eu papur a gyhoeddwyd yn ddiweddar ar ddiagnosis ADHD, gan archwilio pam mae rhai unigolion yn cael diagnosis yn hwyrach nag eraill a sut mae gwahaniaethau rhyw yn chwarae rhan mewn diagnosis a fethwyd neu oedi. Maent yn rhannu eu cymhellion personol, canfyddiadau allweddol, a chamau nesaf eu taith ymchwil.  

Fy enw i yw Isabella Barclay ac rwy’n fyfyriwr PhD yn y drydedd flwyddyn a’r flwyddyn olaf yng Nghanolfan Wolfson ar gyfer Iechyd Meddwl Pobl Ifanc. Fy mhrif faes diddordeb yw anhwylder diffyg canolbwyntio a gorfywiogrwydd (ADHD), yn benodol gwahaniaethau rhyw a diagnosis ADHD hwyr neu a fethwyd. Mae hyn yn deillio o fy mhrofiad byw fy hun, ynghyd â hanes academaidd o astudio niwrowyddoniaeth.

Cefais fy niagnosis ADHD bedair blynedd yn ôl yn 22 oed, ar ôl brwydro am flynyddoedd lawer.  Gwnaeth hyn i mi fod eisiau dilyn PhD yn y maes hwn gan fy mod yn gwybod yn uniongyrchol am y brwydrau sy’n gysylltiedig â diagnosis hwyr o ADHD. Roedd dysgu sut mae’n effeithio’n anghymesur ar ferched a menywod yn gwneud i mi fod eisiau ymchwilio i hyn ymhellach.

Yn ddiweddar, cyhoeddais bapur ar y pwnc. Dyma fy mhapur cyntaf erioed i gael ei gyhoeddi, felly dwi wedi cyffroi’n lân amdano ac yn falch ei fod bellach allan yn y byd! Mae’n mynd i’r afael â chwestiynau craidd fy PhD – pam mae rhai pobl yn derbyn diagnosis ADHD yn hwyrach nag eraill, neu ddim o gwbl er bod ganddynt symptomau ADHD? Roeddwn hefyd eisiau darganfod pa wahaniaeth mae rhyw person yn ei wneud i’w tebygolrwydd o dderbyn diagnosis ADHD.

Mae hwn yn faes pwnc mor bwysig pan fyddwch yn ystyried nad yw llawer o bobl yn derbyn diagnosis ADHD tan ddiwedd y glasoed neu hyd yn oed yn oedolyn ac felly nid ydynt wedi cael y cymorth ychwanegol (er enghraifft, yn yr ysgol neu gan eu ffrindiau) a allai fod wedi gwella eu canlyniadau yn sylweddol.

Mae hyn yn broblem arbennig i ferched a menywod, gan eu bod yn fwy tebygol o gael diagnosis yn ddiweddarach. Nod fy mhapur oedd ymchwilio ymhellach i pam mae rhai pobl yn cael diagnosis hwyrach neu ddim o gwbl a chasglu rhai atebion ynghylch pam mae merched a menywod yn cael eu heffeithio mor anghymesur. Mae hyn yn bwysig oherwydd gall deall y nodweddion a all fod yn gysylltiedig â bod unigolyn yn llai tebygol o gael diagnosis helpu clinigwyr i nodi’r rhai a allai gael eu hanwybyddu fel arall.

Edrychais ar y cwestiynau hyn mewn sampl fawr o bobl ifanc ledled y DU, a oedd yn rhan o Astudiaeth Carfan y Mileniwm, astudiaeth casglu data sy’n dilyn datblygiad cyfranogwyr ers iddynt gael eu geni. Cymharwyd amrywiaeth o ffactorau gennym rhwng y rhai a gafodd ddiagnosis o ADHD ar wahanol oedrannau, yn ogystal â’r rhai y nododd eu rhieni symptomau ADHD uchel ond na chawsant erioed ddiagnosis.

Roedd gennym ddiddordeb mewn sut roedd y grwpiau hyn yn amrywio ar raddfeydd ymddygiadol ac emosiynol amrywiol, gwybyddiaeth, diagnosis awtistiaeth, gweithgaredd corfforol ac ymgysylltu â hobïau. Darganfûm fod y rhai a gafodd ddiagnosis ADHD cynharach yn fwy tebygol o fod â gwybyddiaeth is, sgiliau cymdeithasol is (ymddygiad rhannu a gofalu) a mwy o anawsterau ymddygiadol (pa mor aflonyddgar ydynt) ac anawsterau emosiynol (symptomau pryder ac iselder, a dadreoleiddio emosiynau) o gymharu â’r rhai a gafodd ddiagnosis yn ddiweddarach. Ymddangosodd patrwm tebyg, ynghyd â diagnosis o awtistiaeth a llai o weithgarwch corfforol, wrth ymchwilio i pam roedd rhai pobl wedi adnabod ADHD tra bod gan eraill ADHD nad oedd yn cael ei gydnabod (symptomau heb ddiagnosis).

Mae hyn yn awgrymu, os yw person ifanc yn dangos anawsterau eraill ar ben ei ADHD, ei fod yn fwy tebygol o dderbyn diagnosis ADHD, ac yn gynharach, na’r rhai heb yr anawsterau ychwanegol hyn. Felly, mae’n amlygu’r angen i unrhyw berson ifanc sy’n arddangos symptomau ADHD, ni waeth beth fo’i allu gwybyddol neu gymdeithasol, neu ddiagnosis arall, gael ei ystyried ar gyfer atgyfeiriad ADHD.

Ymchwiliais hefyd i wahaniaethau rhyw yn y gymhariaeth rhwng ADHD cydnabyddedig a heb ei gydnabod. Dadreoleiddio emosiynol (anhawster rheoli emosiynau ac adweithiau) oedd yr unig wahaniaeth arwyddocaol. Roedd bechgyn ag ADHD cydnabyddedig yn fwy tebygol o gael mwy o anawsterau rheoleiddio emosiynol o’u cymharu â’u cyfoedion nad oeddent yn cael eu cydnabod, ond ni welwyd y gwahaniaeth hwn mewn merched cydnabyddedig o gymharu â merched heb eu cydnabod. Mae hwn yn ddarganfyddiad diddorol ac yn awgrymu y gall disgwyliadau cymdeithasol chwarae rhan yn y tebygolrwydd o ddiagnosis. Mae’n bosibl y bydd bechgyn â mwy o ddadreoleiddio emosiynol yn fwy tebygol o gael eu nodi fel rhai sydd angen eu hatgyfeirio ar gyfer cyflwr fel ADHD, tra gallai merched ag anawsterau tebyg gael eu hanwybyddu.

Nawr bod y papur hwn wedi’i orffen a’i gyhoeddi, fy ngham nesaf yw adeiladu ar yr ymchwil hwn gan ddefnyddio data gwahanol. Mae gennyf fynediad at set ddata wych arall o Sweden yr wyf yn bwriadu ei defnyddio i archwilio cwestiynau tebyg ond gyda data mwy penodol, yn ogystal ag archwilio rhai ffactorau diddorol eraill. Dyma beth rydw i’n canolbwyntio arno ar hyn o bryd, ac rydw i’n edrych ymlaen yn fawr at y canlyniadau!

Rhagor o wybodaeth

Papur Isabella, “Ymchwilio i’r rhesymau y tu ôl i ddiagnosis diweddarach neu a fethwyd o anhwylder diffyg sylw/gorfywiogrwydd mewn pobl ifanc: Mae astudiaeth carfan boblogaeth” yn cael ei chyhoeddi ar JCPP Advances ac ar gael i’w gweld ar-lein.

Diolch, Isabella, am ysgrifennu’r blog yma i ni!

Awydd clywed mwy gan ein hymchwilwyr a myfyrwyr PhD?  

Darllenwch am brofiadau Abbey ym mlwyddyn gyntaf ac ail flwyddyn ei PhD, ynghyd â’i blog yn myfyrio ar ba fath o ymchwilydd yw hi.