Fframwaith Rhagoriaeth Ymchwil, cyllid HEFCW, llongyfarch staff

Roedd Tom Connor yn rhan o’r tîm a greodd COG-UK fis Mawrth diwethaf ac mae’n eistedd ar ei grŵp llywio. Mae hwn yn fater eithaf technegol wrth gwrs felly er mwyn cynorthwyo fy nealltwriaeth rwyf wedi siarad â Tom amdano, gan gadw mewn cof ei bwysigrwydd i’n cyfleoedd i ddod allan o’r pandemig i ddechrau rhyngweithio’n bersonol eto, na all bywyd normal fynd yn ei flaen hebddo. Gyda’i ganiatâd, rwy’n rhannu pwyntiau allweddol esboniad Tom gyda chi yma. Mae’n egluro, er ein bod ni’n gwneud rhywfaint o’r dilyniant gwirioneddol, mai wrth ddadansoddi’r data sy’n deillio o hyn y mae ein cyfraniad allweddol: ‘Heb yr arbenigedd biowybodeg/dadansoddi a ddarparwn, ni fyddai unrhyw ganlyniadau i’w dehongli na gweithredu arnynt. Felly er y gallai rhywun roi trefn ar samplau, y peth sy’n gwneud y dilyniant yn ddefnyddiol ac yn ddefnyddiadwy yw’r prosesu a’r dadansoddi a wneir ar y data crai hwnnw – a dyna lle mae ein harbenigedd a’n maes gweithgaredd yn gorwedd mewn gwirionedd. Mae’n bwysig nodi hefyd bod gan Uned Genomeg Pathogen ICC berthynas wych â’r Hwb Genomeg yn Ysgol y Biowyddorau, a bod yr Hwb Genomeg wedi cefnogi ymdrechion dilyniannu pan fydd ICC wedi bod angen gwaith dilyniant ychwanegol y tu hwnt i allu dilynwyr y GIG. Rwy’n gwybod bod y tîm yn ddiolchgar iawn am y berthynas honno ac am yr help y maen nhw wedi’i gael yn ystod y flwyddyn ddiwethaf gan dîm yr Hwb Genomeg.’

Hoffwn gydnabod gwaith tîm Tom a phawb sy’n gweithio ar yr ymdrech genomeg covid – yn enwedig tîm yr Hwb Genomeg – ym Mhrifysgol Caerdydd. Gwerthfawrogir eu hymdrechion yn fawr ac maent yn hanfodol i ddyfodol pob un ohonom. Cyn belled ag y mae’r Brifysgol yn y cwestiwn, mae ein harbenigedd genomeg, ynghyd â’n gwasanaeth sgrinio sy’n caniatáu i ni brofi am bresenoldeb coronafirws ym mhoblogaeth y Brifysgol, yn ein rhoi mewn sefyllfa gref iawn. Yn anffodus, bydd covid gyda ni am y tymor hir a bydd gallu mewnol i brofi, adnabod ac olrhain y feirws o ran genomeg, ynghyd â gwaith rhagorol Iechyd Cyhoeddus Cymru a’r tîm Profi ac Olrhain Cyngor Dinas Caerdydd, yn hynod werthfawr hyd y gellir rhagweld.

Wedi dweud hynny, fel rydyn ni i gyd yn gwybod, mae’r rhaglen frechu yng Nghymru ac yn y DU yn fwy cyffredinol yn mynd yn dda iawn. Y cyngor rwy’n ei dderbyn gan ein harbenigwyr yw bod dim lle i laesu dwylo. Gallwn fod yn optimistaidd, ac efallai nad oedd hynny’n wir am bob cam o ddatblygiad y pandemig. Gan gadw hynny mewn cof, byddwn yn adolygu’r sefyllfa ar ailddechrau addysgu wyneb yn wyneb y tu hwnt i raglenni gyda chynnwys ymarferol, felly ar ôl adolygiad nesaf Llywodraeth Cymru ar 12 Mawrth, byddaf yn adrodd yn ôl maes o law.

Yn y cyfamser, mae ein myfyrwyr yn haeddu ein holl gefnogaeth a gwerthfawrogiad am y ffordd gyfrifol y maent yn delio â’r amgylchiadau anodd parhaus hyn. Mae cyfraddau haint ymhlith ein myfyrwyr yn parhau i fod yn isel iawn (ac mae mwy na hanner ein myfyrwyr yma yng Nghaerdydd ar hyn o bryd) ac mae cyfraddau profion positif sy’n codi o’n gwasanaeth profi asymptomatig yn isel iawn hefyd, felly dim ond niferoedd bach sy’n hunanynysu ar unrhyw un adeg, ac ni fu cynnydd sylweddol mewn heintiau yn ystod y flwyddyn galendr hon. Rydym mor gefnogol â phosibl, ac yn cysylltu â phrifysgolion eraill yng Nghymru ynghylch talu’r £40m o gyllid cymorth i fyfyrwyr y mae Llywodraeth Cymru – mewn gweithred o ragwelediad a dealltwriaeth wych – wedi ei ddarparu i’r sector, ac mae cyfran Prifysgol Caerdydd o hwnnw yn £10.5m. Gan ein bod wedi cytuno i gael set gyffredin o feini prawf ledled Cymru (a gydlynir gan ein Cyfarwyddwr Cymorth a Lles Myfyrwyr ein hunain, Ben Lewis), mae wedi cymryd ychydig o amser i gwblhau’r cynllun, ond rydym yn disgwyl y bydd cyhoeddiad yn ystod yr wythnos neu ddeg diwrnod i ddod. Bydd gan bob myfyriwr, beth bynnag ei lefel neu o ble mae’n hanu, fynediad at ryw fath o arian cymorth a gobeithiwn y bydd hyn yn helpu i liniaru rhai o’r anawsterau y maent yn eu hwynebu. Rydym wedi cynnig ad-daliadau rhent yn gyson i fyfyrwyr nad oes angen iddynt ddefnyddio llety Prifysgol neu sydd wedi methu â gwneud hynny, ac mae’r polisi hwnnw’n parhau, felly bydd pecyn defnyddiol ar gael i bawb. Fe wnaethom sicrhau na fyddai angen i fyfyrwyr dalu am lety Prifysgol nad oeddent yn ei ddefnyddio yn ystod y cyfnod clo y gwanwyn diwethaf, ac rydym wedi mynd ati yn yr un modd ar ran myfyrwyr sy’n gwneud cais llwyddiannus i astudio o bell. Mae’r polisi hwnnw’n parhau a bydd yn rhan o’r pecyn defnyddiol a chynhwysfawr hwn i’n myfyrwyr.

O ran cyllid, efallai eich bod wedi gweld yn Blas bod y Brifysgol wedi llwyddo i gyhoeddi galwad arall ar y bond a godwyd yn wreiddiol yn 2016. Roedd yr alwad £100m wedi’i gordanysgrifio’n helaeth ac mae wedi arwain at enillion net o £125m, sy’n ganlyniad rhagorol ac yn helpu i roi cyllid y Brifysgol mewn sefyllfa gref er gwaethaf yr heriau enfawr yr ydym wedi bod yn eu hwynebu. Mae’n bwysig cydnabod nad yw’r elw ar gael i’w wario o ddydd i ddydd, ond bydd yn caniatáu i ni fuddsoddi yn y dyfodol i ystyried gofynion strategol allweddol megis adeiladu seilwaith digidol sy’n addas i ofynion byd covid, a mae buddsoddi yn ein cyfleusterau iechyd fel Ysbyty Prifysgol Cymru yn cael ei ailddatblygu yn y blynyddoedd i ddod. Am y tro, bydd y rhan fwyaf o’r enillion yn cael eu buddsoddi i roi enillion, gan gynnwys mewn cronfa a ddyluniwyd i ad-dalu’r bond pan fydd yn ddyledus yn 2055.

Gan droi at eitemau newyddion eraill, roedd yn braf gweld ein prosiect mentora Ieithoedd Tramor Modern (MFL) yn cael ei drafod yn y Senedd yn gynharach y mis hwn. Rhoddodd y Gweinidog Addysg, Kirsty Williams, a Gweinidog Addysg yr Wrthblaid, Suzy Davies, eu gwahaniaethau gwleidyddol o’r neilltu i roi canmoliaeth helaeth i’n prosiect MFL, sy’n annog disgyblion ysgol i ystyried ieithoedd fel pwnc yn y brifysgol. Roedd hyn yn rhan o ddadl fer o’r enw ‘Pam nad ydym yn caru ieithoedd rhyngwladol’, cwestiwn rhagorol ar adeg pan mae’r DU yn dod o hyd i’w ffordd yn y byd y tu allan i’r UE. Mae’r prosiect wedi bod yn llwyddiannus iawn ac mae’n fodel ar gyfer y DU, ac roedd yn wych gweld cydlynydd y prosiect, Lucy Jenkins, yn cael ei thrafod yn unigol. Wrth gwrs yr Ysgol Ieithoedd Modern sy’n gyrru hyn, ac mae angen rhoi cydnabyddiaeth arbennig i’r Athro Claire Gorrara, eiriolwr diflino dros ieithoedd, a oedd yn Bennaeth Ysgol ar ddechrau’r prosiect.

A fel ffordd ddefnyddiol o’n hatgoffa bod materion iechyd sylweddol y tu hwnt i covid, llongyfarchiadau i Dr Tony Redmond o’r Ysgol Optometreg a Gwyddorau Golwg, sydd wedi llwyddo i sicrhau grant o £1.86m gan y Cyngor Ymchwil Feddygol i ddadansoddi effeithiau glawcoma mewn ffordd mwy manwl gywir, clefyd gwanychol y llygad sydd fel arfer yn gysylltiedig ag oedran ac a all arwain at nam gweledol difrifol neu ddallineb. Mae Dr Redmond yn arwain tîm gydag aelodau ym Mhrifysgol Ulster ac UCL, sy’n anelu at drosi gwaith arbrofol yng Nghaerdydd ar fesur craffter maes gweledol yn weithdrefnau y gellir eu defnyddio gyda chleifion mewn lleoliad clinigol. Mae hwn yn brosiect pwysig ac yn dyst i’r ymchwil ragorol sy’n cael ei wneud yn yr Ysgol Optometreg a Gwyddorau Golwg.

Yn olaf, mae’n wych gweld bod Caerdydd yn cyfrannu mewn ffordd proffil uchel i’r ddadl ar addysgu. Fel y dywedais y tro diwethaf, mae yna rai heriau mawr o’n blaenau wrth feddwl am yr hyn y mae’r byd oes covid yn ei olygu i’n hymarfer wrth addysgu a dysgu, ac mae hynny’n mynd i fod yn wahanol o bwnc i bwnc.  Mae Dr Andrea Jiménez Dalmaroni yn yr Ysgol Ffiseg yn gweithio gydag UCL a’n Canolfan Cymorth ac Arloesi Addysg ein hunain i drefnu cyfres o Weminarau Ymchwil Addysg STEM gyda rhestr wych o siaradwyr yn amrywio dros set gyfan o bynciau nad ydynt wedi’u cyfyngu i covid o bell ffordd. Gallwch barhau i wylio darlithoedd yn y gorffennol ac mae mwy i ddod, ond fy ffefryn personol (ac rwy’n ddiolchgar i Rudolf Alleman am dynnu fy sylw ato) yw gweminar gan Eric Mazur o Harvard o’r enw ‘Assessment: the Silent Killer of Learning‘. Mae’r teitl yn unig yn ddigon i fachu diddordeb unrhyw addysgwr, ac mae’n werth ei wylio.

Cofion gorau

Colin Riordan
Is-Ganghellor