Cyflawni ar gyfer ymchwil ac arloesedd yng Nghymru
13 Rhagfyr 2021
Mae Prifysgol Caerdydd yn sbardun allweddol i economi Cymru. Mae ein gwaith ymchwil rhagorol yn annog cydweithio â busnes, yn hyrwyddo twf economaidd a chreu swyddi, yn gwella canlyniadau lles ac iechyd ac yn ymgysylltu â chymunedau a’u cefnogi.
Mae’r Athro Kim Graham, Rhag Is-Ganghellor, Ymchwil, Arloesedd a Menter yn nodi strategaeth Caerdydd i sbarduno mwy o arloesedd ac effaith ranbarthol, gan hwyluso dyheadau ein pobl a rhai ein partneriaid allanol.
“Tynnodd COVID-19 sylw at bwysigrwydd hanfodol buddsoddi’n barhaus mewn ymchwil ac arloesedd, a oedd yn ei dro yn hwyluso ymateb cyflym i fynd i’r afael â her y pandemig.
Cydweithiodd arbenigwyr o Gaerdydd yn y Ganolfan Treialon Ymchwil (CTR) â Choleg Imperial Llundain i sefydlu cronfa ddata PAN-COVID ar-lein o fenywod yr effeithiwyd arnynt gan y coronafeirws yn ystod beichiogrwydd. Ac mae’r Ysgol Peirianneg wedi dechrau partneriaeth â Llywodraeth Cymru a diwydiant Cymru i ddatblygu a phrofi masgiau Cyfarpar Diogelu Personol (PPE) newydd. Cymerodd ein hacademyddion rôl flaenllaw hefyd o ran mapio lledaeniad y coronafeirws fel rhan o Gonsortiwm Genomeg COVID-19 y DU i ddatblygu dilyniannu ac i ddadansoddi’r feirws mewn modd cyflym ac ar raddfa fawr.
Gyda’r nod o adeiladu ar y gwaith hwn, mae Partneriaeth Genomeg Cymru newydd gael cymeradwyaeth Llywodraeth Cymru ar gyfer ei hachos busnes i ddatblygu cyfleuster genomeg o’r radd flaenaf gwerth £15.3 miliwn ar safle yng ngogledd Caerdydd. Bydd yn cydleoli tri sefydliad partner allweddol: Gwasanaeth Genomeg Feddygol Cymru Gyfan; Uned Genomeg Pathogen Iechyd Cyhoeddus Cymru a Pharc Geneteg Cymru, a gynhelir gan Brifysgol Caerdydd. Bydd y ganolfan yn cefnogi ymrwymiad Cymru i fuddsoddi mewn ecosystem fywiog o ymchwil fanwl ym meysydd meddygaeth, arloesedd a datblygu gwasanaethau cenedlaethol fel y nodir yn Strategaeth Genomeg ar gyfer Meddygaeth Fanwl Llywodraeth Cymru.
Mae ein strategaeth newydd ar gyfer ymchwil ac arloesedd yn cefnogi cryfderau ymchwil sefydledig yn ogystal â cheisio tyfu mentrau newydd. Mae’n dathlu ein partneriaethau deinamig ac yn nodi ein cynlluniau uchelgeisiol ar gyfer gweithgareddau yn y dyfodol.
Mae ein hymchwil yn parhau i fod â chyrhaeddiad a chydnabyddiaeth fyd-eang mewn meysydd allweddol: niwrowyddoniaeth ac iechyd meddwl, seiberddiogelwch a data, diwydiannau creadigol, a thechnolegau sy’n hanfodol ar gyfer mynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd, megis catalysis, lled-ddargludyddion cyfansawdd a systemau ynni.
Niwrowyddorau ac Iechyd Meddwl
Mae Sefydliad Ymchwil y Niwrowyddordau ac Iechyd Meddwl y Brifysgol yn gartref i Ganolfan y Cyngor Ymchwil Feddygol ar gyfer Genomeg a Geneteg Niwroseiciatrig y Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Iechyd Meddwl, a Sefydliad Ymchwil Dementia y DU, gan ddod â geneteg, y niwrowyddorau ac ymchwil glinigol at ei gilydd yn adeilad pwrpasol Hadyn Ellis, sydd werth £30 miliwn.
Mae ymchwilwyr yn astudio anhwylderau megis anhwylder diffyg canolbwyntio a gorfywiogrwydd ac awtistiaeth, sgitsoffrenia, anhwylder deubegynol, ac anhwylderau niwroddirywiol fel clefyd Alzheimer, clefyd Huntington a chlefyd Parkinson.
Ategir yr arbenigedd hwn sy’n arwain y byd gan ein Sefydliad Darganfod Meddyginiaethau a lansiwyd yn ddiweddar. Nod y ganolfan, sydd werth £14 miliwn, yw rhoi Cymru ar flaen y gad o ran arloesedd meddygol. Mae’r gwaith hwn yn cyd-fynd â’r pwyslais ehangach ar feddygaeth fanwl – diagnosteg integredig a thriniaethau personol – a’n harbenigedd ymchwil ym maes genomeg.
Bydd ein cynlluniau i ddatblygu Clwstwr Niwrowyddoniaeth Drosi newydd yn adeiladu ar y sylfaen hon o ragoriaeth academaidd, gan ddwyn ynghyd ddarganfyddiadau cam cynnar, dilysu targedau, genomeg a haenu gyda therapiwteg uwch a threialon clinigol cynnar.
Gan sicrhau effaith glinigol ehangach, mae Canolfan Wolfson ar gyfer Iechyd Meddwl Pobl Ifanc yn ganolfan ymchwil ryngddisgyblaethol benodedig fydd yn canolbwyntio ar leihau gorbryder ac iselder ymysg pobl ifanc. Mae’n cyfuno arbenigedd ymchwil i ganolbwyntio ar ddeall achosion problemau iechyd meddwl pobl ifanc a all lywio ffyrdd effeithiol newydd o gynnig cymorth ymarferol iddynt.
Seiberddiogelwch a data
Bydd adeilad newydd Abacws ar gyfer yr Ysgol Mathemateg a Chyfrifiadureg yn sbarduno arloesedd ym maes y gwyddorau data. Mae’n gartref i’n Sefydliad Ymchwil Arloesedd Data sy’n cynnal ymchwil sylfaenol i agweddau ar reoli, dadansoddi a dehongli symiau enfawr o wybodaeth destunol a rhifiadol. Dyma ganolfan y Brifysgol ar gyfer gwyddor data, sy’n cwmpasu ymchwil, addysgu, cyfrifiadura perfformiad uchel (HPC) a chydweithio diwydiannol:
Mae Caerdydd hefyd yn prysur ddod yn arweinydd yn y DU ar ddadansoddi seiberddiogelwch: dehongli a chyfathrebu’n effeithiol â dulliau gwyddorau data cymhwysol a deallusrwydd artiffisial drwy fewnwelediadau rhyngddisgyblaethol ar risgiau seiber, canfod ymosodiadau ac ymwybyddiaeth sefyllfaol. Rydym yn datblygu cynlluniau ar gyfer Canolfan Arloesedd Seiber Cymru mewn partneriaeth â Llywodraeth Cymru a Bargen Ddinesig Prifddinas-Ranbarth Caerdydd, ac rydym yn parhau i adeiladu Cyflymydd Cenedl Ddata Cymru, a ffurfiwyd i gyflymu mewnwelediad, rhagwelediad a deallusrwydd newydd o asedau data amrywiol ar gyfer effaith gymdeithasol, iechyd ac economaidd. At hynny, rydym yn gweithio’n agos gyda’r cais i greu Cyflymydd Digidol Porth y Gorllewin.
Diwydiannau creadigol
Mae’r Brifysgol yn arwain media.cymru, rhaglen gydweithredol fawr i gyflymu twf sector y cyfryngau ym Mhrifddinas-Ranbarth Caerdydd. Mae’r rhaglen fuddsoddi strategol hon, sy’n dwyn ynghyd 24 o bartneriaid cynhyrchu, darlledu, technoleg, prifysgol ac arweinyddiaeth leol am y tro cyntaf i roi hwb sylweddol i arloesedd yn y cyfryngau. Gan adeiladu ar sylfeini llwyddiannus Clwstwr, bydd media.cymru yn sbarduno twf economaidd cynhwysol a chynaliadwy a gwerth ychwanegol gros o £236 miliwn erbyn 2026. Dros gyfnod o bum mlynedd, nod y rhaglen yw creu cannoedd o swyddi a chwmnïau mwy arloesol yn y rhanbarth. Mae gweithgareddau’r rhaglen wedi’u cynllunio i ymateb i dechnolegau newydd, cynyddu capasiti busnesau bach i arloesi a mynd i’r afael â’r anghenion o ran y sgiliau fydd eu hangen yn y dyfodol.
Technolegau ar gyfer sero net
Yn unol â COP26, mae Caerdydd wedi ymrwymo i sero net carbon a mynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd.
Rydym yn arbenigwyr yn y gwyddorau catalysis a lled-ddargludyddion cyfansawdd (CS). Mae gan y ddau y gallu i ddarparu arloesedd technolegol sy’n cyd-fynd â chyflawni sero net. Mae technolegau lled-ddargludyddion cyfansawdd wrth wraidd trafnidiaeth wyrddach – cerbydau trydan, cyfathrebu lloeren a GPS. Mae catalyddion yn ganolog i ddatblygu biodanwyddau sy’n niwtral o ran nwyon tŷ gwydr a phrosesau diwydiannol glanach.
Bydd buddsoddiad Caerdydd mewn Canolfan Ymchwil Drosiad sy’n canolbwyntio ar fusnes academaidd yn darparu cartref pwrpasol i wyddonwyr o’r Sefydliad Lled-ddargludyddion Cyfansawdd (ICS) a Sefydliad Catalysis Caerdydd (CCI), sy’n rhoi cyfle i ddatblygu atebion technolegol newydd arloesol i sero net.
Mae CCI yn gweithio gyda phartneriaid diwydiannol mewn meysydd fel y diwydiannau gweithgynhyrchu modurol, tanwydd a chemegol, gan helpu i fireinio prosesau drwy gyfuniadau o ddulliau confensiynol ac arloesol. Gyda BP a Johnson Matthey, enillodd y CCI gyllid EPSRC yn ddiweddar i gyflymu ei genhadaeth i greu catalyddion glanach a gwyrddach.
ICS yw’r canolbwynt ar gyfer portffolio gwerth miliynau o bunnoedd o fuddsoddiadau cydgysylltiedig i greu clwstwr Lled-ddargludyddion Cyfansawdd cyntaf Ewrop. Mae’r Ganolfan Lled-ddargludyddion Cyfansawdd, ein menter ar y cyd ag IQE plc, yn cefnogi CSconnected – prosiect Cronfa Cryfder mewn Lleoedd UKRI gwerth £43
miliwn i gynyddu swyddi o ansawdd uchel a datblygu’r gadwyn gyflenwi.
At hynny, mae canolfan ymchwil newydd gwerth £5 miliwn (a ariennir gan y Cyngor Ymchwil Economaidd a Chymdeithasol – ESRC) yn archwilio sut y gallwn fyw’n wahanol i leihau allyriadau. Mae’r Ganolfan Newid Hinsawdd a Thrawsffurfio Cymdeithasol (CAST) yn defnyddio ein gwaith ymchwil ryngwladol cryf ym maes y gwyddorau cymdeithasol ac yn gweithio’n agos gyda diwydiant, y llywodraeth ac elusennau i fynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd.
Rydym yn gweithio mewn partneriaeth â sefydliadau eraill ar draws daearyddiaeth Porth y Gorllewin a hefyd yng Nghymru i ddarparu mentrau sero net. Mae Caerdydd wedi ymuno â phrifysgolion Abertawe, Aberystwyth, Bangor a Phrifysgol De Cymru i ddarparu Cymru Sero Net (N0W), ar y cyd â phartneriaid diwydiannol ledled Cymru. Mae’r grŵp yn dwyn ynghyd ecosystem bresennol o brosiectau, partneriaethau a chyfleusterau amrywiol i greu ac arwain clwstwr ymchwil, hyfforddi, arloesedd a darparu ar gyfer Cymru gyfan. Bydd N0W yn cefnogi Cymru yn ei chynlluniau uchelgeisiol i ddatgarboneiddio a darparu sero net cyn mandad y DU yn 2050.
Buddsoddiad arloesedd yn y dyfodol
Campws Arloesedd Caerdydd fydd ein cartref arloesedd yn y dyfodol. Pan fydd yn agor y flwyddyn nesaf, bydd ein campws arloesedd yn gartref i sbarc | spark – adeilad, sy’n dod â SPARK Parc Ymchwil y Gwyddorau Cymdeithasol – ochr yn ochr â pharc Arloesedd@sbarc|spark, Caerdydd, mewn cysylltiad â Medicentre Caerdydd ar Gampws Parc y Mynydd Bychan. Drws nesaf, bydd y Canolfan Ymchwil Drosi newydd yn gweithio gyda diwydiant.
Ethos ein campws arloesedd yw hwyluso’r defnydd o ddiwylliant rhyngddisgyblaethol, wedi’i lywio gan anghenion ein busnes, ein sector cyhoeddus a phartneriaid y GIG, gyda chysylltiad agos â’n deoryddion arloesedd – yn fwyaf nodedig Arloesedd@sbarc Caerdydd – gan gefnogi’r gwaith o greu cwmnïau newydd, busnesau newydd a menter myfyrwyr o dan yr un to.
Mae’r campws yn cefnogi nod y Brifysgol i ddatblygu dulliau newydd arloesol o fynd i’r afael â heriau byd-eang, sy’n cyd-fynd â chyllidwyr mawr gan gynnwys Ymchwil ac Arloesedd y DU (UKRI), BEIS,, Llywodraeth y DU, Horizon Europe a llu o sefydliadau a sefydliadau ymchwil.
Mae Caerdydd yn cynnig potensial gwirioneddol ar gyfer arloesedd a chystadleurwydd busnes, megis drwy ein partneriaethau cydweithredol ag Airbus a Takeda. Dim ond drwy bartneriaethau parhaol gyda’r sector cyhoeddus a diwydiant y gellir troi ymchwil yn geisiadau o’r byd go iawn – o GIG Cymru a’r Swyddfa Ystadegau Gwladol i gwmnïau rhyngwladol, cwmnïau angori yng Nghymru a busnesau bach a chanolig.
Edrych i’r dyfodol
Mae cydweithio wrth wraidd ein huchelgeisiau yn y dyfodol. Rydym wedi’n cyffroi gan gyfleoedd yn y dyfodol. Cyfrannodd gwyddonwyr ym mhrifysgolion Aberystwyth, Bangor, Caerdydd ac Abertawe at ymateb Cymru i’r pandemig drwy ddatblygu llwyfannau dilyniannu firysau, modelu SARS-CoV-2 yng Nghymru, darparu cymorth gwyddonol a chydweithio â chydweithwyr yn y GIG a chwmnïau o Gymru. Nod ein gwaith ar Sefydliad Parodrwydd ar gyfer Pandemig yn y dyfodol gydag Iechyd Cyhoeddus Cymru a phartneriaid prifysgol yw lleihau effeithiau pandemigau yn y dyfodol. Mae’r gwaith yn cael ei hwyluso gan y buddsoddiad yn Rhwydwaith Arloesedd newydd Cymru, sy’n gyfrwng cyffrous i ddatblygu cydweithio academaidd ar draws prifysgolion Cymru, mewn partneriaeth â busnes.
Arweiniodd COVID-19 at ddulliau newydd o rannu data a chydweithio byd-eang, na fyddai wedi bod yn bosibl eu dychmygu flwyddyn yn ôl, a chynyddu ein hymwybyddiaeth o’r angen i fynd i’r afael ag anghydraddoldebau cymdeithasol ac iechyd sy’n effeithio ar iechyd, lles a chyfleoedd i bawb. Wrth edrych i’r dyfodol, nid yw ein dyheadau o ran ymchwil ac arloesedd wedi newid, ond byddant yn cael eu cyflawni yng nghyd-destun y newidiadau hyn ac yn sicrhau bod Prifysgol Caerdydd mewn sefyllfa gref o hyd i gyfrannu at iechyd, cyfoeth, diogelwch a lles cenedlaethau nawr ac yn y dyfodol yng Nghymru a’r DU a ledled y byd.”
Yr Athro Kim Graham, Rhag Is-Ganghellor Ymchwil, Arloesedd a Menter
_________________________________
Cysylltiadau:
Abacws: Beatrice Allen, Rheolwr yr Ysgol; AllenBE@caerdydd.ac.uk
Sefydliad Catalysis Caerdydd – Yr Athro Duncan Wass, Cyfarwyddwr – wassd@caerdyddac.uk;
Arloesedd@sbarc|spark Caerdydd – David Bembo, Cyfarwyddwr, Gwasanaethau Ymchwil ac Arloesedd –bembo@caerdydd.ac.uk;
Canolfan Ragoriaeth ar gyfer Meddygaeth Fanwl: Yr Athro James Walters, Cyfarwyddwr, Canolfan y Cyngor Ymchwil Feddygol ar gyfer Genomeg a Geneteg Niwroseiciatrig – waltersjt@caerdydd.ac.uk – Yr Athro Ian Weeks, Rhag Is-Ganghellor a Phennaeth Coleg y Gwyddorau Biofeddygol a Bywyd: WeeksI@caerdydd.ac.uk
Canolfan Treialon Ymchwil – ebostiwch ctr@caerdydd.ac.uk
CSconnected – Chris Meadows, Cyfarwyddwr – meadowsC1@caerdydd.ac.uk
Clwstwr – ebostiwch clwstwrcreadigol@caerdydd.ac.uk
Canolfan Arloesedd Caerdydd: Nadine Payne, Rheolwr Ymgysylltu â Busnesau a Phartneriaid – payneN2@caerdydd.ac.uk
Menter Sero Net GW4 a Menter Sero Net – Bettina Bockelmann-Evans, Gwasanaethau Ymchwil ac Arloesedd, Bockelmann-Evans@caerdydd.ac.uk
Sefydliad Lled-ddargludyddion Cyfansawdd – Yr Athro Peter Smowton, Cyfarwyddwr Academaidd ICS a SIPF CSconnected – smowtonpm@caerdydd.ac.uk;
Sefydliad Parodrwydd ar gyfer Pandemig – Niki Price, Uwch-ddatblygwr cynigion – PriceN9@caerdydd.ac.uk
media.cymru – Sara Pepper, Cyfarwyddwr yr Economi Greadigol, creativecardiff@caerdydd.ac.uk
Clwstwr Niwrowyddoniaeth Drosi: Yr Athro Jeremy Hall, Nadine Payne – payneN2@caerdydd.ac.uk – a Dr Mark Humphries – humphriesm1@caerdydd.ac.uk
sbarc | spark – Sally O’Connor, Cyfarwyddwr Gweithrediadau SPARK – oconnors@caerdydd.ac.uk
Canolfan Ymchwil Drosi – Manjit Bansal, Rheolwr Prosiect – BansalM@caerdydd.ac.uk
Cyflymydd Cenedl Ddata Cymru: Yr Athro Roger Whitaker: support@dna.co.uk
