Torri ffiniau, adeiladu pontydd

Mae ‘bocs adnoddau’ ar gyfer ymchwil ac arloesedd y gwyddorau cymdeithasol ar waith yng nghanol Caerdydd. Dros yr ychydig wythnosau nesaf, mae labordai newydd yn cael eu gosod y tu allan i adeilad sbarc £60miliwn Prifysgol Caerdydd. Yn y pendraw, bydd cartref arloesedd y dyfodol yn gartref i 400 o academyddion a’u cydweithwyr. Yma, mae’r Athro Chris Taylor, Cyfarwyddwr SPARK – Parc Ymchwil Gwyddorau Cymdeithasol cynta’r byd – yn amlinellu pam gall dod ag arbenigedd at ei gilydd mewn mannau pwrpasol siapio cymdeithas ar ôl Covid-19.  

“Rydyn ni ar fin gwneud rhywbeth nad yw erioed wedi’i wneud o’r blaen. Dod ag ymchwilwyr gwyddorau cymdeithasol arbenigol at ei gilydd mewn lle newydd sbon i brofi a threialu atebion i broblemau cymdeithas. A dim ond trwy chwalu ffiniau academaidd a chreu cysylltiadau lle nad oes rhai wedi bodoli o’r blaen y gallwn ei wneud. Efallai bod y pandemig wedi ein helpu trwy symud ein gorwelion.    

Bydd cyfuno arbenigedd o 12 grŵp academaidd arbenigol mewn canolbwynt pwrpasol bywiog yn ein helpu i fynd i’r afael â heriau mawr – newid yn yr hinsawdd, iechyd meddwl pobl ifanc, trosedd a diogelwch, lleoedd cynaliadwy. Wedi’i gynllunio i greu cymuned newydd o ymchwilwyr, llunwyr polisïau, ymarferwyr, sefydliadau masnachol, cyrff anllywodraethol ac elusennau, bydd SPARK yn darparu ystyr ofodol newydd i weithio rhyngddisgyblaethol a chydweithredol. 

Byddwn yn curadu ein syniadau y tu mewn i sbarc – canolfan saith llawr gyda labordy delweddu ac ymddygiadol, llyfrgell bolisi, hwb data, swyddfeydd a lleoedd cyflwyno.  

Ac yn lle gweithio o fewn ffiniau traddodiadol adrannau academaidd, anogir ymchwilwyr i weithio mewn ffyrdd nad ydynt yn cydnabod ffiniau disgyblu.  

Bydd cydleoli prif ganolfannau a sefydliadau ymchwil gwyddorau cymdeithasol y Brifysgol, y mae llawer ohonynt eisoes yn gweithio mewn ffyrdd rhyngddisgyblaethol, yn hyrwyddo hynny ymhellach trwy nodi meysydd o ddiddordeb a phryder cyffredin. Bydd y ffocws ar fynd i’r afael â’r her gymdeithasol ei hun, nid rhoi hwb i’r meysydd arbenigedd. 

Mae SPARK yn dwyn ynghyd hanes 12 canolfan ymchwil gwyddorau cymdeithasol wrth ennill cyllid ymchwil cystadleuol llwyddiannus a phrofiad helaeth o gydweithio â defnyddwyr eu hymchwil. 

Nid ydym yn dechrau o’r dechrau. Nid ydym chwaith yn ategu’r ymchwil gwyddorau cymdeithasol. Bydd defnyddio’r arbenigedd presennol a’i wella ymhellach yn hanfodol i’w lwyddiant. Dysgu o’r gorffennol, gwrando ar brofiad, myfyrio ar lwyddiannau a methiannau: mae’r rhain i gyd yn gynhwysion allweddol i hyrwyddo’r ffordd rydyn ni’n gweithio.  

Sut fyddwn ni’n trawsnewid yr amgylchedd gwaith? Trwy gydleoli amrywiaeth eang o sefydliadau sector cyhoeddus, sector preifat a thrydydd sector y tu mewn i SPARK. Bydd rhai yn denantiaid SPARK, gan symud rhywfaint o’u sefydliad, neu’r holl sefydliad, i SPARK.  

I eraill, bydd cyfranogiad ar ffurf aelodaeth, gan roi mynediad i’w gweithwyr i fannau pwrpasol neu gydweithredol.  

Credwn y bydd hyn yn annog symud i ffwrdd o’r rhaniad gwaith traddodiadol rhwng arbenigwyr ymchwil a defnyddwyr terfynol tuag at ffordd integredig o weithio, lle mae’r ddau yn cymryd rhan ym mhob agwedd ar y broses ymchwil a dylunio.  

Bydd gan bob un ohonynt gyfleusterau sbarc newydd o’r radd flaenaf. Ac yn union fel parciau gwyddoniaeth mwy traddodiadol, bydd staff ymroddedig y tu mewn i SPARK i helpu i greu perthnasau, cefnogi cydweithrediadau newydd ac adeiladu cymunedau ymarfer. 

Fodd bynnag, rhan o’r weledigaeth yn unig yw cydleoli. Mae cysylltedd, cymuned a diwylliant hefyd yn ganolog i nodau SPARK. Mae hyn yn gofyn am ddod o hyd i ffyrdd newydd o weithio, yn nodweddiadol y tu allan i gyfyngiadau arferol y brifysgol.  

Bydd gweithio’n agos gyda phartneriaid anacademaidd yn helpu yma hefyd, gan ddysgu oddi wrth ein gilydd am y ffordd orau i annog creadigrwydd ac arloesedd.  

Bydd hefyd yn gofyn am greu amgylchedd lle gall diddordebau cyffredin ddatblygu a chael eu hannog, lle mae preswylwyr yn cael eu hannog i gyfrannu mewn ffyrdd cymdeithasol a dinesig, yn ogystal ag yn rhinwedd eu swyddi proffesiynol, at le i gymunedau ac arbenigedd lleol ymgysylltu a dod o hyd i ffyrdd newydd o fynd i’r afael â hen broblemau. 

Bydd hyn yn creu ‘lle diogel’ lle gall deialog rhwng ymchwilwyr, llunwyr polisïau a rhanddeiliaid eraill ddigwydd yn rhwydd ac yn adeiladol. Gobeithio y bydd hefyd yn darparu seibiant i’w groesawu o’r dulliau cyfathrebu academaidd dominyddol, cyfyngedig ac weithiau gelyniaethus (prosesau adolygu cymheiriaid, byrddau cynghori, cyfryngau cymdeithasol, cyfryngau newyddion a chyfarfodydd cyllidwyr) y mae gwyddonwyr cymdeithasol yn cymryd rhan ynddynt yn amlach. 

Mae’r lle i herio a beirniadu ein gilydd yn bwysig ar gyfer dylunio, cynnal a defnyddio ein hymchwil yn llwyddiannus. Gall lle’n llawn ymddiriedaeth, dealltwriaeth a pharch at ein gilydd atgyfnerthu ein cryfder wrth i ni weithio i lunio adferiad ôl-bandemig.  

Yr Athro Chris Taylor, Cyfarwyddwr, SPARK. 

Mae’r neges hon yn cynnwys darnau o flog LSE diweddar a ysgrifennwyd gan yr Athro Taylor.