Skip to main content

Cyswllt CaerdyddNewyddionStraeon cynfyfyrwyr

Hoffi bwyd, casáu gwastraff – bwyta’n foesegol ac effaith y cyfnod clo

31 Gorffennaf 2020

Mae Lia Moutselou (Daearyddiaeth a Chynllunio 2002-2005) yn uwch-reolwr polisi ar gyfer corff gwarchod dŵr ac yn un o bedwar cyfarwyddwr Lia’s Kitchen, sy’n gwmni buddiant cymunedol. Mae gan Lia brofiadau eang ac mae wedi bod yn ddarlithydd yn ogystal â myfyriwr ym Mhrifysgol Caerdydd.  Yma, mae hi’n trafod gwastraff bwyd, y diwydiant bwyd, ryseitiau newydd, a’i barn ar y byd, ar ôl y pandemig.  

O ble ddaeth yr angerdd dros yr amgylchedd a chynaliadwyedd?    

Dyna beth sydd wedi bod yn gyfarwydd i mi erioed. Roedd fy nheulu’n byw fel hynny, ac mae wastad wedi bod yn bwysig i mi. Roedd fy rhieni o gymunedau amaethyddol mewn pentrefi bach yn Groeg, ac er roeddwn i’n ddigon ffodus i gael fy magu mewn lle trefol a chael profiadau addysgol a diwylliannol gwych, fy atgof cyntaf yw bod yn agos at yr elfennau naturiol a’r tir.  

Sut oedd eich amser ym Mhrifysgol Caerdydd? 

Gweithiais ar brosiectau polisi amgylcheddol a gwleidyddiaeth yn gysylltiedig ag amgylchedd morol ac arfordirol. Roeddwn i wrth fy modd yn addysgu yn y Brifysgol. Roeddwn i’n arfer addysgu cyfraith yr amgylchedd mewn sawl adran ac yn mwynhau trafod yr un pwnc ond ceisio ei drosglwyddo i ddisgyblaethau a myfyrwyr gwahanol, ac yn hoffi’r sgyrsiau a’r ymatebion gwahanol oedd yn deillio o hynny.  

Roedd gen i swyddfa yn y brif adeilad gyda golygfa o’r gerddi. Allwn i ddim credu pa mor ffodus oeddwn i fod yno. Roedd hi’n bleser gweithio i Brifysgol Caerdydd ac astudio yno. Mae’n brifysgol a champws mor arbennig.  

Rydych chi wedi cymryd rhan mewn sawl ymgyrch dros y blynyddoedd, wnewch chi sôn ychydig amdanynt? 

Mae rhan fwyaf y gwaith gyda Lia’s Kitchen yn ymwneud â lleihau gwastraff bwyd. Dechreuodd hyn gydag Ymgyrch Hoffi Bwyd, Casáu Gwastraff a chynnal digwyddiadau lleol mewn llefydd fel y Rhath a Sblot, gan ymgysylltu â phobl yn y cymunedau hyn. Fe gasglon ni wastraff bwyd o archfarchnadoedd a sgipiau a’i drawsnewid yn ryseitiau anhygoel.  

Yna, fe wnaethom ehangu ein hymgyrchoedd, gyda Swper Diwastraff a oedd yn canolbwyntio’n gryf ar werthfawrogi bwyd. Roeddwn i eisiau trawsnewid rhywbeth mewn sgip yn bryd bwyd o safon fel bod pobl yn gallu gweld sut y gall canfyddiadau ynghylch bwyd newid, yn ddibynnol ar sut y mae’n edrych.  

View this post on Instagram

RAINY DAY DAL// mung dal is the ultimate healthy comfort food. Whilst whole mung lentils need overnight soaking you can also make a split red lentil dal in just 40 minutes. Our recipe is inspired by @cookinacurry ‘s Indian kitchen book, developed with the addition of ginger after reading @meerasodha. What: – 200g mung lentils (soaked overnight) or red lentils (not soaked) – 2 Tbsp. vegetable oil (not olive oil) – 1 tsp cumin seeds – 1 tsp black mustard seeds – 10-15 curry leaves (add 15 if if you are using dry leaves) – 1 onion finely chopped – 10cm ginger, peeled and chopped – 1 chilli pepper, sliced lengthwise – 3-5 garlic cloves finely chopped – 1/2 to 1 tsp turmeric powder – 6 cherry or 4 medium tomatoes chopped or a tin of chopped tomatoes – 30g coriander, chopped – Salt How: 1. If using whole mung beans soak overnight. 2. Simmer the preferred lentil in at least twice or three times the amount of water for 30 minutes. The soaked mung beans require less water whilst the red lentils need three times the water to soften. 3. Whilst the lentils are cooking prepare the base of your dal. 4. In a wide pan with a lid, heat the oil until piping hot. 5. Add the cumin and mustard seeds and fry till they start popping. 6. Add the curry leaves and fry for another ten seconds. If using fresh leaves add 2/3 now and the rest at the end. 7. Add the onion, a generous pinch of salt, stir, cover and fry on medium heat for 5 minutes. 8. Add the chilli pepper, sliced side down, and fry for another 2 minutes. 9. Add the garlic and turmeric and fry for 2 minutes. 10. Add the tomatoes, stir and cook for 5 minutes, before adding the cooked lentils for another 5. 11. Adjust seasoning and add the chopped coriander /any remaining curry leaves. 12. Serve with plain steamed rice. #pulses #mungbeans #redsplitlentils #plantbased #plantbasedeating #recipes #easyrecipes #healthyrecipes #indianfood #dalrecipes #food #feelwell #simplecooking #worldflavours #globalkitchen #greekroots #instafood #lockdownrecipes #lockdowninspiration #travelwithfood #foodstagram #cardiff #wales #cic #liaskitchen

A post shared by Lia's Kitchen (@lias_kitchen) on

Rydw i wedi bod yn gysylltiedig ag ymgyrch Grym Llysiau, yn hyrwyddo a chynyddu faint o lysiau mae pobl yn bwyta. Rydw i mewn llyfr gyda Paul McCartney a Jamie Oliver – mae fy ryseitiau yna!  

Prosiect arall sy’n agos at fy nghalon oedd fy ngwaith gyda ffoaduriaid ac Oasis Caerdydd lle roeddwn yn cofnodi ryseitiau eu cleientiaid a’u gwirfoddolwyr i helpu i greu cysylltiadau trwy fwyd, yn ogystal â chyfleoedd cyflogaeth ac addysgol. Yna, fe wnes i greu bwydlen ar gyfer eu cerbyd bwyd, wnaeth fwydo llawer o bobl yn ystod gŵyl 2018.  

Yn eich barn chi, beth arall y gellid ei wneud i leihau gwastraff yn y diwydiant bwyd? 

Mae gennym nifer o fesurau iechyd a diogelwch, sy’n wych ac yn bwysig iawn, ond weithiau mae’n gallu bod yn wrthgynhyrchiol wrth ein haddysgu ynghylch beth y gallwn ei wneud gyda gwastraff. Rydw i’n credu bod Caerdydd yn gwneud mwy erbyn hyn a llawer mwy na rhai llefydd eraill.  

Mae cymuned Caerdydd yn ymwybodol iawn, ond mae angen help ar fusnesau bwyd. Nid oes gan berchnogion busnesau bach yr amser bob tro i ystyried cynaliadwyedd pan fod angen iddynt oroesi, cyflogi pobl a chadw’r blaidd o’r drws. Mae angen cymaint o help arnynt â phosibl; atebion sy’n hawdd i’w gweithredu ac sy’n fforddiadwy. Ma angen i gynghorau a sefydliadau rheoleiddiol wneud pethau’n haws a pheidio â rhwystro busnesau sy’n trio bod yn gynaliadwy. Er enghraifft, cynnig pecynnau cael gwared ar wastraff sy’n fforddiadwy ac yn annog gwrteithio ac ailgylchu.  

Sut ydych chi’n meddwl y mae agwedd pobl tuag at fwyd a gwastraff bwyd wedi newid yn ystod y cyfnod clo? 

Mae pobl wedi edrych ar ardal cynigion yr archfarchnadoedd ac y tu mewn i’w hoergelloedd yn fwy nag erioed, oherwydd cyfyngiadau ariannol ac i siopa. Yn ystod y cyfnod clo, doedd dim modd mynd i’r siopau yn rheolaidd, felly defnyddiom ni beth oedd gyda ni yn barod.  

Hefyd, roedd bwyd yn cynnig cysur, yn weithred ac yn bleser i dynnu ein sylw oddi wrth realiti brawychus COVID-19. Mae hyn yn golygu ein bod ni’n dod yn fwy dyfeisgar ac archwiliadol. O ymagweddau diwylliannol gwahanol, i dechnegau a chynhwysion newydd, daethom ni’n fwy parod i dderbyn newid. Mae’n rhywbeth gwych y dylem ni ddal gafael arno.  

Ydych chi wedi darganfod unrhyw ryseitiau’r ‘cyfnod clo’? 

Rydw i wedi darganfod gymaint o ryseitiau newydd yn ystod y cyfnod clo. Rydw i wedi casglu dros 50 o lyfrau ar gyfer llyfrgell llyfrau coginio Lia’s Kitchen. Dydw i ddim yn gwybod sut rydw i’n mynd i’w rannu, ond drwy’r broses o bori trwy’r llyfrau, rydw i wedi bod yn archwilio bwydydd newydd.  

Rydw i wedi mwynhau mynd yn ôl at brydau syml iawn yn ystod y cyfnod clo. Un o’n nodau yn Lia’s Kitchen yw sicrhau bod bwyd yn hygyrch, o safbwynt ariannol ond hefyd o ran manteision iechyd a chyfyngiadau amser. Rydw i wedi bod yn gwneud pethau syml a thymhorol gyda llysiau sydd wedi’u tyfu’n lleol.  

Sut rydych chi’n meddwl bod y cyfnod clo wedi effeithio ar y diwydiant bwyd? 

Mae pawb yn addasu ond rydw i’n credu ein bod ni’n mynd i weld effaith mawr, tymor hir.  

Rydw i wedi dilyn y busnesau bwyd a fy ffrindiau gyda chryn ddiddordeb a phryder – mae eu hysbryd entrepreneuraidd yn anhygoel. Mae’r sefyllfa’n fy mhoeni’n fawr oherwydd rydw i wedi credu erioed ei bod yn sector nad yw’n cael ei gwerthfawrogi ddigon. Mae angen dŵr a bwyd arnom i oroesi, ac rydym ni’n cymryd tyfwyr a gwasanaethau bwyd yn ganiataol.  

Ond mae’r cyfnod clo hefyd wedi ysgogi newidiadau cadarnhaol ynghylch gwastraff bwyd. Mae cymaint o brosiectau a chaffis gwych sy’n gwneud cymaint i gefnogi eu cymunedau a’r rheiny sydd mewn angen. Mae pobl wedi’u sbarduno i droi bwyd a gwastraff yn gynhaliaeth, ond hefyd yn creu nifer o gyfleoedd eraill ar gyfer ymgysylltu ac ailddefnyddio deunyddiau. 

Mae 2020 wedi dangos i ni na allwn ragweld beth sydd ar y gorwel. O lifogydd i eira, sefyllfaoedd gwleidyddol, a phandemigau, mae’n rhaid i fusnesau weithredu mewn modd sy’n eu galluogi i addasu a bod yn foesegol. Po fwyaf y gallwch addasu a bod yn foesegol, y mwyaf tebygol y byddwch o oroesi.